Türbenin silindirik köşe kulelerinin sınırlandırdığı her cephesinin orta kısmında sivri kemerli birer tane eyvan bulunur. Doğu eyvanı dışındakilerde sivri kemerli bir pencere, doğu eyvanında ise sivri kemerli giriş açıklığı vardır. Üstü harap olan batı cephesinde iki bölüm bulunur. Eyvan kemerinde üzengi hattındaki alt kısmında bulunan duvarlarda aynı büyüklükte kare plakalarla kaplıdır. Plakaların her biri ikişer silmeyle çevreli, ortası ışınsal yerleştirilmiş olan yapraklardan meydana gelmiş çiçeklerle süslüdür.

Üzengi hattında üstte çökertilmiş bölgede ortadaki eyvan kemeriyle, iki tarafındaki kesimlerde süsleme şeritleri bulunmaktadır. Kemerin iki tarafındaki alanlar ile eyvan kemeri de bitkisel öğelerle süslü iç bükey kavisli olan bordürlerle kaplıdır. Çökertilmiş bölgelerde eyvan kemerindeki iç bükey kavis yine aynı süslemelerin olduğu üçüncü bordürle ayrılır. Bu alanın ilk üç sırası alttaki kare plakalarla, kalan yerde sekiz kollu yıldızla ve yıldızları bağlayan haç şeklinde plakalarla kaplıdır.

Üsteki yıldız plakalarda birer çiçek motifi ile haç şeklindeki plakalarda yaprak motifiyle süslüdür. Ayrıca eyvan kemerinin çevresi eşkenar dörtgen plakalarla sınırlandırıldığı kalan parçalardan belli olmaktadır. Köşe kuleleri yukarıya doğru daralarak yükselmekte, üstleri de genişleyip son bulmaktadır. İki kısım arasında çiçekle ve kıvrım dallarla süslü dış bükey kavisli süsleme bordürü bulunur. Bunun altında iki yatay bordür bulunur. Altta olan bordür yan yana dizilen yıldızlardan meydana gelir. Bu yıldızların arasında bulunan boşluklarda eşkenar üçgenler vardır. Yıldızların orta kısmında gül motifi, eşkenar dörtgenlerin üstünde de asimetrik yerleşimi olan yaprak motifleriyle süslüdür. Üstte bulunan bordür ise sekiz kollu yıldızlarla ve bunları bağlayan haç şeklinde plakalardan meydana gelir. Yıldızların üzeri çiçek motifi, haç plakaların üzeri de geometrik motiflerle süslüdür. Kulelerin diğer kısımları da cephenin altında kullanılan kare plakalarla kaplıdır.

Ayşe Bibi Türbesinde kulelerde 3,40 metre seviyesinde terrakotadan yazı kuşağı bulunur. Güneybatıdaki kulede 4 adet, kuzeybatıdaki kulede ise 3 yazılı terrakota plaka yer alır. Bu yazılar Farsçadır. İçeriğinde 13. Yüzyılda yaşamış olan İranlı şair Sadi-i Şirazi'nin yazdığı "Gülistan" adlı eserinin bir beytinin ilk mısrasının bu iki kulede yazılı olduğu görülür. Plakaların iki kulede sağdan ilklerde harfe benzer şekiller görülse de bunların ne anlama geldiği anlaşılamamıştır. Güneybatı kulesindeki ikinci plakada bulunan felek yazısının hasarlandığı ve buradaki mısranın okunmasıyla birlikte ikinci plakayla dördüncü plakanın yer değiştirdiği görülmüştür. Kuzeybatı kuledeki yazılarda da "felek" kelimesinde bulunan "k" harfi hasar görmüştür.

Türbenin batı cephesindeki terrakota plakaları arasında sıva yoktur. Plakalar arka yüzeylerindeki üçgen prizmaya benzer çıkıntı sayesinde duvara monte edilmiştir. Duvarla bağlantı teller ve özel dişli çıkıntılarla sağlanmıştır. Bu terrakota plakalarda da 64 değişik motif kullanıldığı ve motiflerin güney Kazakistan bölgesinin özellikleri bulunduğu görülmüştür.

Ayşe Bibi Türbesi girişi doğu cephesinde bulunan eyvan içindeki sivri kemerli olan açıklıktan sağlanır. Bu yapıya ait olan inşa kitabesi bulunmamaktadır. Araştırmacılar yapının mimari özelliklerini dikkate alarak, 11 ve 12. Yüzyıllarda inşa edildiğini belirtirler. Ayşe Bibi'nin hakkında da iki görüş bulunur. Bazı kaynaklar Hakim Ata'nın kızı olduğunu ve Karahan'a gelin gideceği dönemde öldüğünü, bazı kaynaklarda Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın kızı olduğunu ve kızının Karahanlı hükümdarı olan Şems-ül Mülk Nasır bin İbrahim'in karısı olduğunu belirtiler. Bu bölgede ayakta kalmış olan en eski türbe olan Ayşe Bibi Türbesi en eski yapılardan da biridir. Ayşe Bibi Türbesi sade bir iç mekâna sahip olsa da dışındaki terrakota plakalarda bulunan yoğun işlemelerle dikkat çekici bir yapıdır.

1 Yorum Yapılmış "Ayşe Bibi Türbesi"